Urodzony 1.02.1951 r., Chrostowo, pow. ostrołęcki. Święcenia kapłańskie otrzymał 6 czerwca 1976 r.
z rąk kard. Stefana Wyszyńskiego. W latach 1978-1983 studiował na Papieskim Instytucie Biblijnym
w Rzymie i Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Doktorat nauk teologicznych uzyskał w 1986 r., habilitację w 1996 r., a tytuł profesora nauk teologicznych w 2003 r. Od 2005 r. profesor zwyczajny Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. W latach 2001-2010 był także profesorem Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Teolog i biblista, specjalista w dziedzinie egzegezy Starego Testamentu i relacji między Kościołem a judaizmem.

Promotor i recenzent dziesiątek prac doktorskich, uczestniczył również w kilkudziesięciu przewodach habilitacyjnych i postępowaniach do tytułu naukowego profesora. Prorektor Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego do spraw nauczania i studenckich (1999-2002); członek Podkomisji,
a następnie Komisji Episkopatu Polski do Dialogu z Judaizmem (1988-2004); współprzewodniczący Polskiej Rady Chrześcijan i Żydów (1990-1998); wiceprzewodniczący Sekcji Biblijnej przy Konferencji Episkopatu Polski (1998-2003); przewodniczący Stowarzyszenia Biblistów Polskich (2003-2013); członek Komitetu Nauk Teologicznych Polskiej Akademii Nauk (2008-2020); konsultor Sekcji Nauk Biblijnych Komisji Nauki Wiary Konferencji Episkopatu Polski (2010-2020); redaktor naczelny kwartalnika teologów polskich „Collectanea Theologica” (1990-2020). Od 1994 członek rzeczywisty Polskiej Akademii Filatelistyki. Konsultor na Synodzie Biskupów w Rzymie poświęconym Słowu Bożemu (2008). W dorobku pisarskim ma książki, artykuły naukowe i popularnonaukowe, publicystykę religijną i teologiczną oraz recenzje – w sumie ponad 3 000 publikacji. Od 2008 kapelan Jego Świątobliwości (prałat). Od 2012 członek Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu w Jerozolimie.
Laureat watykańskiej Nagrody Ratzingera (2014), którą Fundacja Josepha Ratzingera – Benedykta XVI przyznaje najwybitniejszym teologom.